Kalaallit Nunaanni inuit marluk COVID-19-imik tunillatsissimapput, aappaatalu sumi tunillanneqarsimanera ilisimaneqanngilaq. Ulloq 18. marsi nal. 16 aallarnerfigalugu inuit 10-nit amerlanerusut katersuuteqqusaajunnaarput aamma diskotekit, timigissartarfiit allallu matuneqarput. Tassunga atatillugu inunnut allanut qanimut attaveqassanngitsutit siunnersorneqarputit – sooq innersuussutigineqartunik malinninnissat pingaaruteqartoq uani takujuk.
Kalaallit Nunaanni inuit akornanni tuniluunneq paasineqartoq siulleq pivoq. Tamanna inuiaqatigiit unikkiartuaartikkallalernerannik isumaqarpoq. Atuarfiit paaqqinniffiillu matuneqarput, pisortanilu sulisut qinnuigineqarput angerlarsimaannarnissaannik. Inuit inuiaqatigiinni atuuffinnik pisariaqartunik ingerlatitsiinnartussat, soorlu peqqinnissaqarfimmi sulisut, ulluinnarni suliaminnik ingerlatitsisussat kisimik sulisinneqarput.
Taamaattumik siunnersuutit uku tusareersimassavatit: Angerlarsimaannarit, inuit allat qanillivallaarnaveersaakkit aamma angerlarsimaffiup avataaniittunik attaveqarnerit killilersimaaruk. Innersuussutigineqartunik malinninnissat sooruna taama pingaaruteqartigisoq?
Inunnik qanimut attaveqarnerup minnerpaaffissaaniitinnissaa pingaaruteqartuuvoq, tuniluunnera tamatumani minnerpaaffissaaniitinneqarsinnaammat. Tamanna takutikkusullugu akiuiniarnermi periaaserineqartartut assigiinngitsut misissorsimavagut.
Pingaaruteqarpoq tuniluunnerata pinngitsoortivinneqarsinnaannginnera erseqqissaassutigissallugu. Inuit allat tunillatsikkumaarput allallu napparsimalerlutik. Akiuiniarnermi periutsit aqqutigalugit qulakkeerniarneqassaaq peqqinnissaqarfiup artukkerneqannginnissaa, taamaalilluni pisariaqartitsisut tamarmik ikiorneqarsinnaassammata. Taamaattumik piffissap ingerlanerani tuniluunnerup siaruaannissaa anguniarneqarpoq, taamatut iliornikkut kikkut tamarmik ataatsikkut napparsimalissanngimmata. Grafimik takussutissaq ataaniittoq aappilangajattumik orangemik qalipaatilik, takutitsivoq qanoq COVID-19-ip uagut iliuuseqarata – tassa iliuuseqarata, qanoq siaruariartorsimaneranik. Grafiup qorsuup takutippaa, iliuuseqartoqarnikkut taassuma ammut ingerlatinneqarsinnaanera, taamaalillunilu peqqinnissaqarfiup malinnaasinnaanera.
(Paasissutissarsiffik: Peqqissutsimut Aqutsisoqarfik)
Tuniluunnerup siaruarsinnaaneranut assersuutit
Virusip qanoq siaruarsinnaanera pillugu assersuutit marluk tulliuttuni takutinneqarpoq. Iliuuseqannginnermut assersuut, mattussinermut assersuut aamma inunnik qanillivallaannginnissamut assersuut, tassani inunnik allanik sapinngisamik qanillinaveersaarneq.
Graf atorlugu amerlassusiliilluni pisuusaartitat kisitsisit tunngavigalugit naatsorsuinerupput. Pisuusaartitsinerni toornerit 200-upput, tassalu taakku inuit 200-t amerlaqatigivai. Taamaattumik toorneq ataaseq inummut ataatsimut naatsorsuutigissavat. Toorneq ingerlasoq tassaavoq inuup inuiaqatigiinni angalanera/Inuk inuiaqatigiinni ingerlaartoq. Toornerit tungujortut tassaapput inuit peqqissut, toornerit kajortut tassaapput inuit virusimik tunillatsissimasut, toornerillu lillamik qalipaatillit tassaapput inuit virusimik tunillatsereersimallutik peqqisseqqissimasut.
Assersuut 1: Iliuuseqartoqarani virusip siaruarnera
Tuniluunnerup siaruatsaaliorneqarnissaanik iliuuseqanngikkutta tunillatsissimasut amerlassusiisa qanoq amerliartorsinnaanerat aallarniutigalugu takugutsigu – matumani iliuusissanik allartitsisoqanngippat.
Graf atorlugu pisuusaartitsinerup inuit napparsimasut piffissap sivikitsup iluani amerlassusiisa amerliartupiloornerinik takutitsivoq. Allaaserisami takussutissami siullermi assersuutigineqarpoq qalipaat aappilarujuttoq (orange qorsummik qalipaatilik qaangerneqarpat tunillatsissimasut peqqinnissaqarfiup nalinginnaasumik pisinnaasaanik inorsiisoq. Taamatut pisoqartillugu, peqqinnissaqarfik tunillatsissimasut amerlassusiinut malinnaasinnaajunnaassaaq tamannalu inuit amerlasuut inuuneranik naleqassaaq.
Assersuut 2: Sapinngisaq tamaat atorlugu attaveqarnaveersaarit
Maani nunami periuserineqartoq tamatta malitsigu. Sapinngisamik inunnik allanik attaveqarnaveersaarnikkut tuniluunnera piffissami sivisunerusumi pissaaq, taamaaliortoqassaarlu atuarfinnik, neriniartarfinnik, suliffeqarfinnik allanillu matooraanikkut.
Inuit angerlarsimaannarpata allanillu timimiit timimut attaveqartoqarani, taava assiliaq imatut isikkoqassaaq:
Taamaattumik malittarisassat malinnissai pingaartuuvoq
Assersuutit 1 aamma 2 sanilliukkukkit, takusinnaalissavat inunnut ungasillisimaarnikkut peqqinnissaqarfiup napparsimasunik malinnaanissaa ajornannginnerulersoq, taamaalillunilu tunillatsissimasut eqqortumik ikiorneqarsinnaalissasut. Taamaattumik pingaaruteqarpoq illit oqartussat – aamma Kommuneqarfik Sermersuup innersuussutaanik malinninnissat. Qitornaqarsimaguit, tamanna aamma ima isumaqarpoq, pingaaruteqartuusoq illit meeqqavit meeqqanik allanik naapitsinnginnissaanik, malittarisassat atuutsillugit, akisussaaffeqarnissat.
Taamatut iliornikkut imminuinnaq pinnak aamma eqqaannittut ikiussavatit, pingaartumillu innuttaasut mianernartumik inissisimasut – assersuutigalugu utoqqaat innuttaasullu aamma qaangerneqarsinnaanngitsumik nappaatillit .
Una allaatigisaq Washington Post-ip allaaserisarivaa nutsigaq, taannalu uani atuarsinnaavat.